સોમવારથી દેશભરમાં ત્રણ નવા ફોજદારી કાયદા અમલમાં આવ્યા છે. આ ત્રણ નવા કાયદાના અમલીકરણ સાથે ભારતની ફોજદારી ન્યાય પ્રણાલીમાં ઘણા ફેરફારોની અપેક્ષા છે. આ સાથે વસાહતી યુગના ત્રણ જૂના કાયદાનો અંત આવ્યો છે. સોમવારથી ભારતીય દંડ સંહિતા (IPC), કોડ ઓફ ક્રિમિનલ પ્રોસિજર (CrPC) અને ભારતીય પુરાવા અધિનિયમ 1872ની જગ્યાએ ભારતીય ન્યાય સંહિતા ભારતીય નાગરિક સંરક્ષણ સંહિતા અને ભારતીય પુરાવા અધિનિયમ સમગ્ર દેશમાં અમલમાં આવ્યા છે.

ખ્ય મુદ્દાઓ જાણો, જેમાં ફેરફારો થયા
ફોજદારી કેસમાં ચુકાદો સુનાવણીના નિષ્કર્ષના 45 દિવસની અંદર જાહેર કરવો આવશ્યક છે. પ્રથમ સુનાવણીના 60 દિવસની અંદર આરોપો ઘડવાની જોગવાઈ છે. તમામ રાજ્ય સરકારોએ સાક્ષીઓની સુરક્ષા અને સહકાર સુનિશ્ચિત કરવા માટે સાક્ષી સુરક્ષા યોજનાઓ લાગુ કરવી જોઈએ.
રેપ થયેલા પીડિતાના વાલી અથવા સંબંધીની હાજરીમાં મહિલા પોલીસ અધિકારી દ્વારા નિવેદનો નોંધવામાં આવશે. મેડિકલ રિપોર્ટ સાત દિવસમાં પૂરો કરવાનો રહેશે.

નવા કાયદામાં મહિલાઓ અને બાળકો સામેના ગુનાઓ અંગે કડક નિયમો બનાવવામાં આવ્યા છે. બાળક ખરીદવું કે વેચવું એ જઘન્ય અપરાધ માનવામાં આવે છે, જેના માટે આકરી સજાની જોગવાઈ છે. સગીર પર સામૂહિક બળાત્કાર કરનારને મૃત્યુદંડ અથવા આજીવન કેદની સજા થઈ શકે છે.
કાયદામાં હવે એવા કિસ્સાઓ માટે સજાની જોગવાઈ છે કે જ્યાં લગ્નના ખોટા વચનો આપીને મહિલાઓને છોડી દેવામાં આવે છે.
90 દિવસની અંદર નિયમિત અપડેટ મેળવવું અને મહિલાઓ સામેના ગુનાનો ભોગ બનેલી વ્યક્તિઓને મફત પ્રાથમિક સારવાર અથવા તબીબી સારવાર પ્રદાન કરવી જરૂરી છે.
આરોપી અને પીડિતા બંનેને 14 દિવસની અંદર FIR, પોલીસ રિપોર્ટ, ચાર્જશીટ, નિવેદન, કબૂલાત અને અન્ય ડોક્યુમેન્ટ્સની નકલો મેળવવાનો અધિકાર છે.
હવે ઈલેક્ટ્રોનિક કોમ્યુનિકેશન દ્વારા ઘટનાઓની જાણ કરી શકાશે, પોલીસ સ્ટેશન જવાની જરૂરિયાત દૂર થશે. ઝીરો એફઆઈઆરની રજૂઆત સાથે વ્યક્તિ તેના અધિકારક્ષેત્રને ધ્યાનમાં લીધા વિના કોઈપણ પોલીસ સ્ટેશનમાં FIR નોંધાવી શકે છે.
ધરપકડ કરાયેલી વ્યક્તિને તેની પસંદગીની વ્યક્તિને તેની પરિસ્થિતિ વિશે જાણ કરવાનો અધિકાર છે. જેથી તેને તાત્કાલિક સહાય મળી શકે. ધરપકડની વિગતો પોલીસ સ્ટેશનો અને જિલ્લા મુખ્યાલયોમાં સ્પષ્ટપણે પ્રદર્શિત કરવામાં આવશે, જેથી પરિવાર અને મિત્રો તેને સરળતાથી જોઈ શકે.
હવે ગંભીર ગુનાઓ માટે ફોરેન્સિક નિષ્ણાતોએ ગુનાના સ્થળની મુલાકાત લેવી અને પુરાવા એકત્રિત કરવા ફરજિયાત છે.
“લિંગ” ની વ્યાખ્યામાં હવે ટ્રાન્સજેન્ડર લોકોનો સમાવેશ થાય છે, જે સમાનતાને પ્રોત્સાહન આપે છે. મહિલાઓ વિરુદ્ધના અમુક ગુનાઓ માટે શક્ય હોય ત્યાં સુધી મહિલા મેજિસ્ટ્રેટ દ્વારા પીડિતાનું નિવેદન નોંધવું જોઈએ. જો ઉપલબ્ધ ન હોય તો પુરુષ મેજિસ્ટ્રેટે મહિલાની હાજરીમાં નિવેદન નોંધવું જોઈએ. રેપ સંબંધિત નિવેદનો ઓડિયો-વિડિયો માધ્યમ દ્વારા રેકોર્ડ કરવા જોઈએ. જેથી પારદર્શિતા સુનિશ્ચિત થાય અને પીડિતાને રક્ષણ મળે.